Wist je dat? 15 verrassende weetjes over het menselijk lichaam

Je denkt misschien dat je alles weet over je eigen lichaam, maar bereid je voor op een paar verrassingen. Als quizmaster kom ik dagelijks de meest bizarre weetjes tegen die mensen tijdens pubquizzen compleet van hun stuk brengen. Het menselijk lichaam blijkt een wandelende encyclopedie van wonderlijke feiten te zijn – van je hersenen die ’s nachts actiever zijn dan overdag tot het feit dat je maag meer hersencellen heeft dan een kat. Deze 15 weetjes gaan je perspectief op je eigen lichaam flink veranderen.

Je hersenen zijn ’s nachts veel actiever dan je denkt

Terwijl jij lekker ligt te slapen, zijn je hersenen allesbehalve aan het rusten. Je hersenen zijn tijdens de slaap juist veel actiever dan wanneer je wakker bent. Ze zijn druk bezig met het verwerken van alle informatie van de dag, het opruimen van ‘digitale rommel’ en het herstarten van systemen – een beetje zoals je computer die updates installeert als jij er niet bij bent.

Dit verklaart waarom je na een goede nachtrust vaak ineens de oplossing voor een probleem weet waar je de dag ervoor mee worstelde. Je hersenen hebben letterlijk de hele nacht doorgewerkt. Geen wonder dat slaapgebrek zo’n enorme impact heeft op je concentratie en geheugen. In onze Grappige Feitjes quiz komen dit soort verrassende wetenschappelijke ontdekkingen regelmatig voorbij.

Je maag heeft meer hersencellen dan sommige dieren

Hier komt een feit dat zelfs mij als quizmaster verbaasde toen ik het voor het eerst tegenkwam: je maag wordt omringd door ongeveer een half miljard hersencellen. Dat zijn er meer dan in het brein van een kat of hond zitten. Wetenschappers noemen dit het ’tweede brein’ – het enterische zenuwstelsel.

Dit verklaart waarom je ‘buikgevoel’ vaak klopt en waarom stress zich zo direct in je maag laat voelen. Je darmen produceren zelfs meer neurotransmitters dan je hersenen – wel 95% van alle ‘gelukshormonen’ komt uit je buik. Als je dus zegt dat je een beslissing ‘vanuit je buik’ neemt, ben je letterlijk wetenschappelijk bezig.

Je lichaam vervangt zichzelf volledig elke 7-10 jaar

Technisch gezien ben je niet meer dezelfde persoon als 10 jaar geleden – althans, fysiek niet. Je hele lichaam wordt elke 7 tot 10 jaar volledig vernieuwd, waarbij de meeste van je 36 biljoen cellen worden vervangen. Dagelijks worden er ongeveer 330 miljard nieuwe cellen aangemaakt.

Je huidcellen leven maar twee tot drie weken, rode bloedcellen ongeveer vier maanden. Alleen je hersen- en hartcellen gaan een leven lang mee, wat verklaart waarom schade aan deze organen zo ernstig kan zijn. Het is alsof je lichaam een biologische 3D-printer is die zichzelf constant opnieuw opbouwt.

Je hebt veel meer dan vijf zintuigen

Die oude mythe over vijf zintuigen kun je vergeten – dat idee stamt nog uit de tijd van Aristoteles. In werkelijkheid hebben we tussen de 9 en 12 zintuigen, afhankelijk van hoe je telt. Naast de bekende vijf hebben we ook temperatuurzin, pijnzin, evenwichtszin en proprioceptie – dat laatste is je vermogen om te weten waar je lichaamsdelen zich bevinden zonder te kijken.

Probeer maar eens met je ogen dicht je neus aan te raken. Dat lukt dankzij proprioceptie. Je evenwichtsorgaan in je oor is zo gevoelig dat het de kleinste hoofdbewegingen registreert, waardoor je moeiteloos over een boomstam kunt lopen zonder om te vallen.

Je neus kan een biljoen geuren onderscheiden

Lange tijd dachten wetenschappers dat mensen slechts 10.000 verschillende geuren konden ruiken. Recent onderzoek toont aan dat je neus ongeveer 1 biljoen verschillende geuren kan onderscheiden. Dat is een 1 met 12 nullen erachter – een onvoorstelbaar groot aantal.

Ter vergelijking: je ogen kunnen ‘slechts’ 1 tot 10 miljoen kleuren zien. Je reukzin is dus veel gevoeliger dan je misschien dacht. Dit verklaart waarom bepaalde geuren zo’n sterke herinneringen kunnen oproepen – je neus is letterlijk een supercomputer voor chemische detectie.

Baby’s hebben meer botten dan volwassenen

Dit klinkt misschien tegen-intuïtief, maar baby’s worden geboren met ongeveer 270 botten, terwijl volwassenen er slechts 206 hebben. Waar zijn al die botten gebleven? Ze zijn niet verdwenen, maar samengesmolten tijdens de groei.

Veel van de botten van baby’s bestaan uit kraakbeen dat geleidelijk verhardt en samengroeit. Dit is ook waarom baby’s zo flexibel zijn en hun voeten moeiteloos in hun mond kunnen stoppen – ze hebben geen echte knieschijven, alleen kraakbeen. Deze flexibiliteit helpt ook bij de geboorte door het geboortekanaal.

Je hart pompt genoeg bloed om 90 zwembaden te vullen

Je hart is misschien wel de meest indrukwekkende spier van je lichaam. Een gezond hart klopt 100.000 keer per dag en pompt 7.500 liter bloed rond. Over een heel leven van 75 jaar pompt je hart ongeveer 3 miljoen liter bloed – genoeg om 90 olympische zwembaden te vullen.

Het hart is ook de spier met het beste uithoudingsvermogen. Geen enkele andere spier kan zo lang en consistent presteren. Interessant detail: hartkanker is extreem zeldzaam omdat hartcellen al vroeg stoppen met delen, waardoor ze minder kans hebben om kwaadaardig te worden.

Je bloedvaten zouden twee keer rond de aarde reiken

Als je alle bloedvaten in je lichaam aan elkaar zou rijgen, krijg je een indrukwekkende lengte van ongeveer 100.000 kilometer – meer dan twee keer de omtrek van de aarde. Dit uitgebreide netwerk zorgt ervoor dat elke cel in je lichaam voorzien wordt van zuurstof en voedingsstoffen.

Dit transportnetwerk werkt 24/7 zonder dat je er bewust bij hoeft na te denken. Het is alsof je een privé snelwegnetwerk in je lichaam hebt dat veel uitgebreider is dan welk wegennetwerk ook ter wereld.

Je kunt je eigen stem niet goed horen

Haat je de klank van je eigen stem op video-opnames? Dat is volkomen normaal. Je eigen stem klinkt voor jezelf lager dan hij in werkelijkheid is. Dit komt doordat je je stem op twee manieren hoort: via de lucht en via trillingen door je schedel.

Je schedel filtert hogere frequenties weg, waardoor je stem voor jezelf dieper klinkt. Opnames geven de ‘echte’ klank weer, die hoger is dan je gewend bent. Het is niet zo dat je stem lelijk is – je bent gewoon niet gewend aan hoe anderen je horen.

Sommige mensen hebben een extra bot in hun knie

Hier is een evolutionair raadsel: de fabella, een extra bot in de knie dat miljoenen jaren geleden verdwenen was, komt terug. Honderd jaar geleden had slechts 11% van de mensen dit botje, nu heeft 39% het weer. Wetenschappers denken dat dit te maken heeft met het feit dat mensen langer en zwaarder worden.

Interessant is dat Aziaten dit extra bot vaker hebben dan Afrikanen. Het is alsof de evolutie in fast-forward bezig is met aanpassingen aan onze moderne levensstijl. Je kunt dit zien als een biologische upgrade voor zwaardere knieën.

20% van de mensen heeft een bobbel op hun gehemelte

Ga maar eens met je tong over je gehemelte – misschien voel je wel een bobbeltje. Ongeveer 20% van de mensen heeft een botknobbel genaamd torus palatinus. Deze komt vaker voor bij vrouwen en Aziaten en kan variëren van enkele millimeters tot centimeters.

Het is volkomen onschuldig en vaak weet je niet eens dat je het hebt. Het kan wel in de loop der jaren groeien. Voor tandartsen is het een bekende anatomische variatie, maar veel mensen ontdekken het pas als iemand het vertelt.

Flauwvallen bij bloed zien is een overlevingsmechanisme

Als je flauwvalt bij het zien van bloed, ben je geen aansteller – je hebt een overgevoelige vasovagale reactie. Wetenschappers denken dat dit mogelijk een overlevingsmechanisme is, vergelijkbaar met opossums die zich dood houden wanneer ze worden aangevallen.

Door flauw te vallen maak je jezelf minder interessant voor een aanvaller, en je bloeddruk daalt waardoor je minder bloedt bij verwondingen. Het is eigenlijk een ingebouwde veiligheidsmaatregel die soms op het verkeerde moment afgaat.

Je immuunsysteem weegt meer dan een kilo

Je immuunsysteem is niet alleen een abstract concept – het heeft letterlijk gewicht. Het immuunsysteem van een volwassen man weegt ongeveer 1,2 kilogram, dat van een vrouw ongeveer 1 kilogram. Het bestaat uit ongeveer 1,8 biljoen immuuncellen die constant op patrouille zijn.

Ongeveer 80% van dit systeem bevindt zich in je darmen, wat verklaart waarom je buikgezondheid zo belangrijk is voor je algehele weerstand. Je darmen zijn letterlijk het hoofdkwartier van je lichaamsverdediging.

Je vergeet 90% van je dromen binnen 10 minuten

Iedereen droomt, maar binnen 5 minuten na het wakker worden vergeet je de helft van je dromen, en binnen 10 minuten is 90% verdwenen. Je kunt per nacht 4 tot 7 dromen hebben en wel 1 tot 2 uur bezig zijn met dromen, maar je herinnert er bijna niets van.

Blinde mensen dromen ook, waarbij mensen die later blind werden nog steeds beelden zien in hun dromen. Mensen die blind geboren zijn, hebben dromen vol geluiden, geuren en aanrakingen. In dromen zie je alleen gezichten die je ooit in het echte leven hebt gezien – je brein verzint geen nieuwe gezichten.

Hard nadenken verbruikt echt meer calorieën

Je brein weegt slechts 2% van je totale lichaamsgewicht, maar verbruikt wel 20% van je dagelijkse calorieën – ongeveer 320 kilocalorieën per dag. Bij langdurige mentale inspanning, zoals het leren van een muziekinstrument of het oplossen van complexe problemen, verbruikt je brein nog meer energie.

Hard nadenken is dus letterlijk een vorm van sport. Dit verklaart waarom je na een intensieve studiesessie of een moeilijke werkdag zo moe kunt zijn, ook al heb je fysiek niets gedaan. Je brein heeft gewoon heel hard gewerkt.

Perfect quizmateriaal voor je volgende quiz

Deze weetjes zijn goud waard voor elke pubquiz. In mijn ervaring als quizmaster zorgen dit soort verrassende feiten altijd voor de meeste discussie aan de tafels. Mensen kunnen het gewoon niet geloven dat hun eigen lichaam zoveel geheimen herbergt. Of je nu een Algemene Kennis quiz organiseert of gewoon je vrienden wilt verbazen tijdens een gezellige avond – met deze feiten zit je altijd goed.

Het mooie van het menselijk lichaam is dat er altijd nieuwe ontdekkingen worden gedaan. Wetenschappers ontrafelen nog steeds mysteries over onze eigen biologie. Wie weet wat we over tien jaar allemaal weten over onszelf dat we nu nog niet weten. Tot die tijd kunnen we ons blijven verbazen over het wonderbaarlijke apparaat waarin onze geest huist.

1. Waarom herinneren we ons zo weinig van onze dromen?

We onthouden zo weinig van onze dromen omdat de hippocampus (geheugencentrum) minder actief is tijdens de REM-slaap. Binnen vijf minuten na het ontwaken vergeet je al de helft van je droom, na tien minuten zelfs 90%. Je hersenen verzinnen geen nieuwe gezichten in dromen – je ziet alleen mensen die je ooit in het echte leven bent tegengekomen.

2. Hoeveel zintuigen heeft de mens nu écht?

Wetenschappers erkennen tegenwoordig tussen de 9 en 12 verschillende zintuigen, niet alleen de klassieke vijf van Aristoteles. Naast zien, horen, ruiken, proeven en voelen hebben we ook temperatuurzin, pijnzin, evenwichtszin en proprioceptie (het gevoel waar je ledematen zich bevinden zonder te kijken). Onze waarneming is dus veel complexer dan je zou denken.

3. Waarom hebben baby’s meer botten dan volwassenen?

Baby’s worden geboren met circa 270 botten, terwijl volwassenen er 206 hebben. Dit verschil komt doordat veel babybotten uit kraakbeen bestaan en later samengroeien tot grotere, sterkere botten. Kraakbeen is flexibeler en maakt het geboorteproces makkelijker. Deze samenvoeging vindt plaats tijdens de kindertijd en puberteit.

4. Wat maakt het menselijk hart zo bijzonder?

Het hart pompt dagelijks ongeveer 7.500 liter bloed rond via 100.000 kilometer aan bloedvaten. Over een gemiddeld leven betekent dit 3 miljoen liter bloed – genoeg voor 90 olympische zwembaden. Hartkanker is heel zeldzaam omdat hartspiercellen beperkt delen. Het hart klopt gemiddeld 100.000 keer per dag.

5. Wat is de rol van het ’tweede brein’ in onze darmen?

Het enterisch zenuwstelsel in onze darmen bestaat uit ongeveer een half miljard zenuwcellen – meer dan in het brein van veel dieren. Het regelt niet alleen spijsvertering, maar maakt ook 95% van het gelukshormoon serotonine aan. Daarom krijg je bij stress buikklachten en heb je een ‘buikgevoel’ bij beslissingen. Je buikgezondheid is direct gekoppeld aan je mentale welzijn.