10 dingen die je moet weten over het Eurovisie Songfestival

Het Eurovisie Songfestival is veel meer dan alleen een muziekwedstrijd — het is een cultureel fenomeen dat al bijna zeventig jaar Europa verbindt. Als quizmaster kom ik het festival regelmatig tegen in vragen, en telkens weer blijkt hoe rijk de geschiedenis ervan is. Hier zijn tien dingen die je écht moet weten over dit spectaculaire evenement.

Het festival dankt zijn naam aan een tv-netwerk

Veel mensen denken dat ‘Eurovision’ gewoon ‘Europese visie’ betekent, maar dat klopt niet helemaal. De naam komt van het Eurovision TV Distribution Network, onderdeel van de Europese Radio-unie (EBU). Dit netwerk werd opgericht om televisiesignalen tussen Europese landen uit te wisselen — en het songfestival was een van de eerste grote programma’s die via dit systeem werden uitgezonden.

Het idee voor het festival kwam overigens van het Italiaanse Festival van San Remo. Na de Tweede Wereldoorlog zocht Europa naar manieren om landen weer met elkaar te verbinden, en muziek bleek de perfecte universele taal daarvoor.

Zwitserland won het allereerste songfestival

Op 24 mei 1956 vond in Lugano, Zwitserland, het eerste Eurovisie Songfestival plaats. Slechts zeven landen deden mee: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, West-Duitsland en Zwitserland. Elk land mocht zelfs twee liedjes inzenden — iets wat later werd teruggebracht tot één nummer per land.

Zwitserland won met het lied ‘Refrain’, gezongen door Lys Assia. Grappig genoeg was er toen nog geen duidelijk puntentellingssysteem, dus niemand weet precis hoe groot de voorsprong was. De uitzending duurde trouwens maar 1 uur en 40 minuten — een stuk korter dan de gemiddelde pubquiz van tegenwoordig.

Nederland won al in het tweede jaar

Nederland liet er geen gras over groeien. In 1957, tijdens de tweede editie van het festival, won ons land meteen met Corry Brokken en het lied ‘Net als toen’. Dat was best knap, want dat jaar deden al tien landen mee in plaats van zeven.

Sindsdien hebben we nog vier keer gewonnen: in 1969 (Lenny Kuhr met ‘De troubadour’), 1975 (Teach-In met ‘Ding-a-dong’), 2019 (Duncan Laurence met ‘Arcade’) en 2023 (Joost Klein met ‘Europapa’ — hoewel hij werd gediskwalificeerd, technisch gezien won hij wel de publieksstem).

Ierland is de absolute recordhouder

Als je denkt dat Nederland het goed doet, moet je eens naar Ierland kijken. Zij hebben maar liefst zeven keer gewonnen — een record dat waarschijnlijk nog lang zal standhouden. Vooral in de jaren negentig waren ze ongekend succesvol, met drie overwinningen op rij tussen 1992 en 1994.

Andere succesvolle landen zijn het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Luxemburg en Zweden (elk vijf overwinningen). ABBA’s overwinning voor Zweden in 1974 met ‘Waterloo’ wordt vaak gezien als het meest iconische moment in de festivalgeschiedenis.

Van zwart-wit naar kleurrijke spektakels

Tot 1968 werd het Eurovisie Songfestival nog in zwart-wit uitgezonden. De eerste kleurenuitzending was een hele gebeurtenis — eindelijk konden kijkers de flitsende outfits en decors in volle glorie zien. Dat was ook het begin van de steeds spectaculairder wordende optredens die we nu kennen.

In diezelfde periode werden ook andere belangrijke veranderingen doorgevoerd. Het huidige puntentellingssysteem (1 tot 8, dan 10 en 12 punten) werd geïntroduceerd in 1975. Daarvoor waren er verschillende systemen gebruikt, waaronder gewoon applausmeting.

Taalvrijheid vanaf 1999

Een van de meest controversiële regels was jarenlang de taalverplichting. Landen moesten zingen in hun eigen officiële taal, wat soms tot bizarre situaties leidde. Luxemburg kon bijvoorbeeld kiezen uit Frans, Duits of Luxemburgs, terwijl andere landen vastzaten aan één optie.

In 1999 werd deze regel eindelijk losgelaten. Sindsdien zingen de meeste landen in het Engels, hoewel er gelukkig nog steeds artiesten zijn die kiezen voor hun eigen taal. Het heeft het festival internationaler gemaakt, maar volgens mij is er ook iets verloren gegaan van de lokale diversiteit.

Het staat in het Guinness Book of Records

Het Eurovisie Songfestival heeft een officiële wereldrecord: het is de langstlopende jaarlijkse internationale muziekwedstrijd op televisie. Met bijna zeventig edities is dat een indrukwekkende prestatie, vooral omdat het festival nooit is weggeweest (behalve tijdens de coronapandemie in 2020).

Het is ook een van de meest bekeken niet-sportieve televisiegebeurtenissen ter wereld. De finale trekt jaarlijks meer dan 180 miljoen kijkers — dat zijn er meer dan bij de meeste Olympische sporten. Voor veel quizmasters is het daarom ook een dankbaar onderwerp, want bijna iedereen heeft er wel een mening over.

Halve finales sinds 2004

Toen het festival te groot werd (soms meer dan 25 deelnemers), werden in 2004 de halve finales geïntroduceerd. Nu zijn er twee halve finales met elk ongeveer 15 tot 17 landen, waaruit de top 10 van elke halve finale doorgaat naar de grote finale op zaterdag.

De ‘Big Five’ (Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk) plus het gastland zijn automatisch geplaatst voor de finale. Dit omdat deze landen de grootste financiële bijdrage leveren aan de EBU. Handig voor hen, maar niet altijd populair bij de andere deelnemers.

Jury en publiek bepalen samen de winnaar

Sinds 2016 werkt het Eurovisie Songfestival met een dubbel stemsissysteem. Elke deelnemende country heeft een professionele jury van vijf muziekexperts én het thuispubliek kan stemmen via telefoon, sms of app. Beide stemmen wegen voor 50% mee in het eindresultaat.

Dit zorgt soms voor verrassende wendingen tijdens de puntentelling. In 2019 won Duncan Laurence bijvoorbeeld duidelijk van zowel jury als publiek, maar er zijn ook jaren waarin de jury- en publiekswinnaar totaal verschillend zijn. Die spanning maakt de finale extra spannend om naar te kijken.

Ook landen buiten Europa kunnen meedoen

Hoewel het ‘Eurovision’ heet, doen er ook landen mee die geografisch niet in Europa liggen. Israël doet al sinds 1973 mee en heeft zelfs vier keer gewonnen. Armenië, Georgië en Azerbeidzjan zijn ook vaste deelnemers, net als Australië sinds 2015 (zij kregen een speciale uitnodiging die steeds werd verlengd).

De regel is simpel: je moet lid zijn van de EBU of een geassocieerd lid hebben in je land. Daarom kunnen landen als Marokko en Turkije in principe meedoen, hoewel ze dat de laatste jaren niet doen vanwege verschillende redenen. Het maakt het festival nog internationaler en diverser dan je zou verwachten.

Het Eurovisie Songfestival blijft een fascinerend fenomeen dat muziek, politiek, cultuur en entertainment op unieke wijze combineert. Of je nu fan bent of niet, je kunt niet ontkennen dat het een van de meest bijzondere televisie-evenementen ter wereld is. Perfect materiaal voor je volgende muziek pubquiz trouwens — er zijn genoeg weetjes om een hele ronde mee te vullen!

Wie mag er meedoen aan het Eurovisie Songfestival?

Alle actieve leden van de Europese Radio-unie (EBU) mogen deelnemen. Dit betekent niet alleen Europese landen, maar ook landen zoals Israël, Armenië, Azerbeidzjan, Georgië en Australië kunnen meedoen als ze EBU-lid zijn. Het deelnemersveld reikt daarom veel verder dan alleen Europa.

Hoe werkt het stemsysteem bij het Songfestival?

Sinds 2016 wordt een dubbel stemsysteem gebruikt: elk land verdeelt punten op basis van een vakjury (vijf professionals) en het publiek (via telefoon, sms of app). Beide stemmen wegen voor 50% mee. Eerst worden alle jury-punten bekendgemaakt, daarna alle publieksstemmen, wat vaak voor spectaculaire wendingen zorgt.

Waarom doen landen als Australië en Israël mee, terwijl die niet in Europa liggen?

Om mee te doen hoef je niet op het Europese continent te liggen, maar moet je (geassocieerd) lid zijn van de EBU. Israël doet sinds 1973 mee en Australië vanaf 2015 vanwege hun grote fanbase en traditie van het uitzenden van het festival. Het festival draait om internationale samenwerking, niet strikt om geografie.

Hoeveel mensen kijken er elk jaar naar het Eurovisie Songfestival?

Het Eurovisie Songfestival trekt jaarlijks rond de 180 miljoen kijkers naar de finale en is een van de grootste tv-evenementen wereldwijd. In Europa is het vaak het meest bekeken niet-sportprogramma van het jaar.

Wat zijn de bekendste veranderingen en mijlpalen in de geschiedenis van het Songfestival?

Het festival begon in 1956 met zeven landen in zwart-wit. Belangrijke mijlpalen: de eerste kleurenuitzending in 1968, het iconische puntensysteem (12, 10, 8-1) vanaf 1975, afschaffing van de taalregel in 1999, en invoering van halve finales in 2004. Ierland is recordhouder met zeven overwinningen.